Hamza 1892’de Müküs (Mıks) bu günkü adıyla Bahçesaray’da dünyaya gelmiştir. Şivoyi aşiretine mensuptur. Bu Aşiret aynı zamanda yörede saygın bir hanedandır. Aynı zamanda Müküs Mirleri hanedanı. Babasının adı Hacı Bekir’dir. O tarihlerde Müküs Gevaş ilçesinin bir nahiyesi idi. Müküslü Hamza Mir Hasan Veli medresesinde ilk tahsilini yapmıştır. İlk tahsilini yaptığı Medreseyi oranın Mirlerinden, yani büyük dedelerinden Mir Hasan Veli kurduğu için o Mirin adı ile anılmıştır. Müküslü Hamza ilk tahsilini yaptıktan sonra Van’da tahsiline devam etmeye karar verir ve Van’a gider. O zamanlarda Said Nursi Van kalesinin yek pare olan kayasının orta bölümüne oyulmuş ve adı Horhor olan bir medresede talebelerine ders veriyordu. Bediüzzaman Said Nursi 1897-1907 ve 1912-1914 yılları arasında Horhor medresesinde yani 12 yıl boyunca aşağı yukarı 200 talebesine bu medresede ders vermiş. Müküslü Hamza Said Nursi’nin yanına gider ve onu da talebeliğe kabul etmesini ister. Said Nursi Müküslü genç ve zeki olan Hamza’yı biraz mülakata tabi tuttuktan sonra talebeliğe kabul eder ve diğer talebelerinin kaldığı Horhor medresesine gönderir. Bu arada Bediüzzaman Said Nursi Horhor medresesinde hiçbir kitaba bakmadan fakilerine (talebeler) ders veriyordu. Müküslü Hamza ve medrese arkadaşı Molla Habip de söylediklerini Kürtçe notlar şeklinde yazarlardı. Bu Kürtçe yazılan notları bilahere Bediüzzaman Said Nursi savaş (Osmanlı Rus Harbi) meydanında, cephede, at sırtında yeğeni Ubeyd ile tekrar Arapça yazar. Bu yazılanlar İşaret’ül İcaz adı ile bir kitap olarak basılır. Ayrıca Bediüzzaman’ın ilk tarihçe-i Hayatını basan kişidir. Müküslü Hamza bir müddet burada Bediüzzaman hazretlerinden ders alır ve oradan İstanbul’a gider. İstanbul ve diğer devletlerde olmasına rağmen yine de Bediüzzaman Said Nursi ile vefatına kadar irtibatı kesmez.

Müküslü Hamza şimdiki adı İstanbul Üniversitesi olan o zaman ki İstanbul Darülfünunun Fars Dili ve Edebiyatına kaydını yapar ve bu okuldan mezun olur. Daha sonra İstanbul Dabra Vaizler medresesinde (Medresetü’l Vaizin. Vaiz yetiştirmek için 6 Şubat 1914’te açılan medrese) de okur ve oradan da mezun olur. İstanbul’da 1912 ve 1920 yılları arasında kurulan tüm Kürt dernek ve yayınlarda görev almıştır Müküslü Hamza.

Okul arkadaşı Prof. Dr. Ali Nihat Tarhan der ki ”Hamza Miksi ile beraber okuduk. O Darul Fünun Farsça bölümünü, ben ise Farsça Fransızca bölümünü bitirdim. Talebelik döneminde aramızda çok iyi bir arkadaşlık oluştu. Birbirimizi çok sevdik. O sonradan Osmanlı ordusunda imamlık ve vaizlik yaptı. Sonra Suriye’ye gittik. Türkiye sınırına yakın Haseke şehrinde lise müdürlüğü yaptı.” Hem alim, hem aydın bir insan Müküslü Hamza.

Müküslü Hamza 1919’da Ünlü Kürt Edebiyatçı Şeyh Ahmedi Xani’nin Mem U Zin adlı Kürtçe kitabını iki cilt olarak şerh eder. Yine kendisi ve Bediüzzaman Said Nursi’nin diğer bir talebesi ile Şeyh Şefik Arvasi üçü beraber Melayé Cıziri’nin Divanı adlı meşhur kitabını tab ediyorlar. Bu durumdan dolayı Müküslü Hamza ve Şeyh Şefik Arvasi mahkeme olur ve 10 yıl hapis cezası alırlar. Şeyh Şefik Arvasi ve Müküslü Hamza üç yıl yattıktan sonra genel af çıkar ve bu aftan faydalanarak hapisten ikisi de tahliye olur.

Müküslü Hamza İstanbul’da bulunduğu müddet boyunca İstanbul’da ki Cizre Mirleriyle hep irtibat halinde olur.

Hapisten çıktıktan sonra Mısır’a gider. Oradan da Lübnan’a, Lübnan’dan da Suriye’ye; Suriye’de ki Dérka Hamko kasabasına yerleşir. Suriye’de sürgünde olan Haco Ağa ile de mütemadiyen görüşmeleri olur. O aralar Cizre Mirleri olan Bedirhani’ler de Suriye’de ve onlarla da görüşmeleri devam eder Müküslü Hamza’nın. 1958 yılında vefat ettiğinde Kamışlı ilçesine 37 km mesafede olan ve Derik’e (Dérka Hamko’ya) bağlı Du Gır’é köyünde defin edilir.

KAYNAK: Yeni Asya Gazetesi (15 Ekim 2010 sayısı), M. İrşad Seyda.