‘MİNNET VE RAHMETLE ANIYORUZ…!’Mir Celadet Ali Bedirxan

‘MİNNET VE RAHMETLE ANIYORUZ…!’

Mekanı Cennet Olsun

Çıkardığı Hawar dergisi Kürtçe için bir milat oldu, yayınlanma tarihi Kürtçe Dil Bayramı olarak kutlanıyor

Kürtlerin günümüzde kullandığı Kürtçe Latin alfabesinin babasıydı

Bugün, Celadet Ali Bedirxan’ın ölümünün 72’nci yıldönümü

**

Kürt Dil Bilimci ve yazar Celadet Ali Bedirhan’ın hayata veda etmesinin üzerinden 72 yıl geçti.

1893 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Celadet Ali Bedirhan, 15 Temmuz 1951’de Suriye’nin başkenti Şam’da vefat etti.

Cizreli Bedirhan Bey’in torunu ve Kürt Teali Cemiyeti kurucularından Emin Ali Bedirhan’ın oğlu olan Celadet Ali, ilk ve ortaöğrenimini İstanbul’da tamamladı.

Bedirhan, 1. Dünya Savaşı sırasında, Osmanlı ordusunda Kafkasya Cephesi’nde subay olarak görev yaptı.

Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından Kürt aşiretlerinin birliğini sağlamak için çaba göstermesine rağmen başarılı olamayan Celadet Ali Bedirhan, 1922 yılında kardeşi Kamuran Bedirhan’la birlikte Almanya’ya gitti. Almanya’da öğrenimini sürdüren Celadet Ali, 1925’te önce Kahire’ye geçti, bir süre sonra da Fransız mandası altındaki Suriye’ye yerleşti.

Bedirhan, Suriye’de Haco Ağa ve önde gelen diğer Kürt aydınlarıyla birlikte Xoybûn’un kuruluşunda aktif rol oynadı.

1930’lu yıllarla birlikte, siyasi çalışmalardan uzaklaşarak Kürtçe ile ilgili çalışmalarını yoğunlaştıran Bedirhan, 15 Mayıs 1932 yılında Hawar dergisini çıkardı.

Hawar Dergisi ile birlikte ilk defa Arap karakterli Kürt alfabesinin yanında Latin karakterli Kürt alfabesi de kullanılmaya başlandı. İlk 23 sayısı hem Latin harfleri hem de Arap harfleriyle yayınlanan Hawar, 24. sayıdan itibaren bütünüyle Latin harfleriyle yayımlandı.

Günümüzde kullanılan Latin karakterli Kürt alfabesi ilk defa Hawar dergisinde kullanıldı.

Hawar dergisinde çoğunlukla Kurmanci olmak üzere düzenli bir biçimde Sorani ve az sayıda da Zazaki yazılar yayınlandı.

Osmanlı dönemi Kürt basınından ayrı olarak Hawar’da Türkçe yazılara yer verilmemekle birlikte, dergide Fransızca bölümü vardı ve bazı Kürtçe yazılar Fransızca’ya da tercüme ediliyordu

Hawar dergisi hem Kürtçenin standartlaştırılması hem de Kürtçe yazan kadronun yetişmesi anlamında bir okul işlevi gördü. Hawar’ın yazar kadrosu içinde Celadat Bedirhan dışında, kardeşi Kamuran Bedirhan, Osman Sabri, Nureddin Zaza, Cegerxwin, Kadri Can gibi bir çok ünlü Kürt de düzenli olarak yazdı. 57 sayı yayımlanan Hawar, 1943’de yayınına son verdi.

Bedirhan, 1942’de Şam’da Hawar’ın yanı sıra Ronahi ismiyle resimli bir Kürtçe dergi çıkardı. Başta Hawar’ın bir eki olarak çıkan Ronahi, Hawar’ın yayınına son vermesinden sonra bir süre yayınına bağımsız olarak devam etti.

15 Temmuz 1951’de Şam’da yaşama gözlerini yuman Kürtçe latin alfabesinin kurucusu Celadet Bedirhan’ın mezarı Şam’dadır. Ölümünden sonra hayattayken yaptığı Kürtçe dil çalışmaları bir araya toplandı.

Eserleri

Elifba Kurdî (Kürtçe Alfabe)

Rûpelên Elfabê

Rêzimana Elifbaya kurdî

Rêzimana Kurdî (Kürtçe Gramer) (Roger Lescot ile birlikte)

Ferhenga Kurdî (Kürtçe Sözlük)

Günlük Notlar

De La Question Kurde / Kürt Sorunu Üzerine (Fransızca ve Türkçe)

Were Dotmam (Hawar Dergisi’nde yer alan şiirler)

Edirne Sükutunun İç Yüzü (Kamuran Bedirhan ile birlikte)

Mustefa Kemal’e Mektup

Dîbaca nimêjên Êzdiyan

Hevind